Ban IV của Ủy ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân đã công bố Báo cáo phân tích áp lực dòng tiền đối với các doanh nghiệp và đề xuất chính sách cho giai đoạn cuối năm 2023. Báo cáo này cho biết rằng, doanh thu của nhiều ngành kể từ giữa năm 2022 đã giảm mạnh, với tình hình trầm trọng nhất xuất hiện trong lĩnh vực bất động sản và xây dựng. Khảo sát này được Ban IV tiến hành trên gần 1.580 doanh nghiệp niêm yết trên ba sàn chứng khoán Việt Nam, bao gồm HOSE, HNX và UPCOM (không bao gồm các đơn vị tài chính và ngân hàng), trong khoảng thời gian từ năm 2018 đến 6 tháng đầu năm 2023.
Khó khăn chưa chấm dứt
Khó khăn đã bắt đầu đối mặt với ngành bất động sản từ quý 4/2022, khi lợi nhuận trong ngành này bắt đầu giảm mạnh do thị trường “đóng băng.” Ban IV cho biết một trong những nguyên nhân của tình trạng này là do nhiều lãnh đạo của các doanh nghiệp bất động sản lớn đã bị bắt giữ, dẫn đến sự mất niềm tin vào cuối năm 2022.
Tình hình trở nên khó khăn hơn khi lãi suất tăng cao và tâm lý e ngại rủi ro của chính quyền địa phương đã dẫn đến việc kéo dài sự pháp lý của nhiều dự án bất động sản trong giai đoạn vừa qua. Tình hình này cho đến quý 2/2023 cũng chưa có dấu hiệu cải thiện.
Vấn đề thuế thu nhập doanh nghiệp
Về vấn đề thuế thu nhập doanh nghiệp, một nhiệm vụ quan trọng của doanh nghiệp đối với nhà nước, hiện tại, Việt Nam đang áp dụng mức thuế suất 20% đối với lợi nhuận trước thuế mà không phân biệt quy mô của doanh nghiệp.
Ban IV đánh giá rằng không có sự khác biệt lớn về cơ cấu chi phí thuế thu nhập doanh nghiệp trên tổng chi phí giữa các nhóm quy mô doanh nghiệp qua các năm, với tỷ trọng chi phí thuế thu nhập doanh nghiệp đối với tổng chi phí dao động từ trên 1% đến trên 2%.
Tuy nhiên, Ban IV lưu ý rằng có sự khác biệt lớn về tỷ lệ này khi so sánh giữa chi phí thuế thu nhập doanh nghiệp và lợi nhuận sau thuế của từng nhóm doanh nghiệp dựa trên doanh thu. Ban IV đề xuất cần phải có chính sách thuế phù hợp hơn cho từng nhóm doanh nghiệp dựa trên quy mô doanh thu, đặc biệt là cho các doanh nghiệp nhỏ.
Chính sách tài khóa nghịch chu kỳ để kích thích tổng cầu
Ban IV đề xuất rằng nội lực của các doanh nghiệp đang suy yếu, và do tổng cầu giảm sút, việc hấp thụ vốn trở nên khó khăn hơn. Ban IV cho rằng cần phải tập trung vào hỗ trợ dòng tiền của các doanh nghiệp trong giai đoạn ngắn hạn.
Ban IV cũng nêu rằng chính sách tiền tệ không còn nhiều dư địa do lãi suất toàn cầu đang ở mức cao và chênh lệch lãi suất có thể gây áp lực lên tỷ giá. Vì vậy, cần xem xét việc thực hiện chính sách tài khóa nghịch chu kỳ để thúc đẩy tổng cầu.
Cụ thể, Ban IV đề xuất một số biện pháp, bao gồm đẩy mạnh đầu tư công vào cơ sở hạ tầng lớn, đặc biệt để hỗ trợ các doanh nghiệp trong lĩnh vực xây dựng và ngành vật liệu xây dựng. Đồng thời, cần tập trung vào phát triển nhà ở xã hội để đáp ứng nhu cầu thực tế của người lao động và hỗ trợ các doanh nghiệp bất động sản.
Ngoài ra, cần xem xét các giải pháp để giảm áp lực thuế và chi phí khác, để tạo dòng tiền ngắn hạn cho các doanh nghiệp. Ban IV cho rằng cần tiến hành các biện pháp để giúp doanh nghiệp giảm chi phí và tạo dòng tiền trong giai đoạn này. Các biện pháp này có thể bao gồm hỗ trợ giúp doanh nghiệp tăng khả năng tiếp cận và hấp thụ vốn, giảm, hoãn hoặc giảm chi phí thuế, bảo hiểm và lãi suất vay.
Ban IV cũng đề xuất rằng cần tiếp tục thực hiện chính sách giảm thuế giá trị gia tăng để giảm áp lực về tiền của doanh nghiệp và thúc đẩy tiêu dùng trong nước. Cần tiếp tục các chỉ đạo của Chính phủ để tháo gỡ các vướng mắc về hoàn thuế giá trị gia tăng cho các doanh nghiệp, đặc biệt là trong các ngành như gỗ, sắn, và cao su để các doanh nghiệp có thể duy trì hoạt động xuất khẩu.
Trong ngắn hạn, Ban IV đề xuất cần phải ngăn chặn việc ban hành các quy định làm phát sinh các loại phí và chi phí mới cho doanh nghiệp, ít nhất là trong nửa cuối năm 2023 và có thể cả nửa đầu năm 2024. Trong giai đoạn từ đầu năm 2024, việc ban hành các quy định có thể làm phát sinh chi phí của doanh nghiệp cần phải được đánh giá tác động một cách thấu đáo và toàn diện trước khi thực hiện.
Trong dài hạn, Ban IV đề xuất cần tiếp tục phân tích để thiết kế chính sách thuế thu nhập doanh nghiệp hiện đại hơn, phù hợp với từng nhóm quy mô doanh thu và ngành nghề của doanh nghiệp. Điều này có thể đảm bảo mục tiêu tăng thu ngân sách cũng như việc phát triển nội lực của các doanh nghiệp và giúp các doanh nghiệp nhỏ có cơ hội phát triển.
Trong tất cả các biện pháp này, cần có sự tiếp cận tổng thể để hỗ trợ doanh nghiệp và cần phải phân tích từng ngành, lĩnh vực cụ thể. Các chính sách hiện tại cũng cần được thực hiện theo định hướng này để giúp doanh nghiệp vượt qua khó khăn trong thời kỳ khó khăn này.
