Trong thời đại công nghệ số hiện nay, mã QR đã trở thành một công cụ tiện lợi không thể thiếu trong đời sống hàng ngày. Từ việc thanh toán hóa đơn, truy cập vào thực đơn nhà hàng cho đến việc xác nhận danh tính trực tuyến, mã QR mang lại sự thuận tiện cho người dùng. Tuy nhiên, đi kèm với tiện ích này là những rủi ro tiềm ẩn, khi các đối tượng lừa đảo lợi dụng mã QR để thực hiện các hành vi gian lận, đánh cắp thông tin cá nhân và tài chính của người dùng. Một trong những thủ đoạn lừa đảo ngày càng trở nên phổ biến chính là “Quishing” (kết hợp giữa QR và Phishing).
1. “Quishing” là gì?
“Quishing” là một hình thức lừa đảo mạng sử dụng mã QR độc hại để dẫn dụ người dùng đến các trang web giả mạo hoặc yêu cầu tải phần mềm độc hại vào thiết bị. Quá trình tấn công này diễn ra khi người dùng quét mã QR mà không nhận ra rằng nó có thể chứa một liên kết không an toàn, khiến họ vô tình cung cấp các thông tin nhạy cảm như mật khẩu, thông tin tài khoản ngân hàng, hoặc thậm chí tải phần mềm gián điệp vào thiết bị.
Khác với các hình thức lừa đảo truyền thống như Phishing (lừa đảo qua email hoặc website giả), mã QR không cho phép người dùng kiểm tra trước địa chỉ URL của liên kết. Do đó, việc phát hiện mã độc hại trở nên khó khăn hơn rất nhiều. Kẻ gian có thể lợi dụng tính năng tiện lợi của mã QR để thao túng và đánh cắp thông tin cá nhân mà người dùng không hề hay biết.
2. Sự Tăng Trưởng Của Các Cuộc Tấn Công “Quishing”
Theo báo cáo mới nhất của Egress, các vụ lừa đảo theo phương thức “Quishing” đã gia tăng nhanh chóng, từ 0,8% vào năm 2022 lên 12,4% vào năm 2024. Đây là con số rất đáng lo ngại và cảnh báo sự gia tăng của các cuộc tấn công qua mã QR trong thời gian gần đây. Điều này đặt ra một yêu cầu cấp thiết về việc nâng cao nhận thức của người dùng về các nguy cơ tiềm ẩn từ việc sử dụng mã QR.
Các đối tượng lừa đảo không chỉ lợi dụng sự phổ biến của mã QR trong thanh toán, mà còn tận dụng các tình huống khác như quảng cáo trên các phương tiện truyền thông xã hội, tờ rơi quảng cáo, thậm chí là tại các cửa hàng, trung tâm thương mại. Những mã QR này có thể dẫn người dùng đến các trang web giả mạo, nơi họ sẽ bị yêu cầu nhập các thông tin cá nhân hoặc tải phần mềm độc hại.
3. Cách Nhận Biết Và Phòng Tránh “Quishing”
Mặc dù không thể hoàn toàn tránh được các cuộc tấn công “Quishing”, người dùng có thể thực hiện một số biện pháp phòng ngừa để bảo vệ mình khỏi nguy cơ bị lừa đảo. Dưới đây là một số lời khuyên hữu ích:
a) Cẩn Trọng Với Mã QR Lạ
Một trong những nguyên tắc cơ bản khi sử dụng mã QR là tránh quét các mã từ những nguồn không tin cậy. Bạn nên đặc biệt cảnh giác với những mã QR xuất hiện trên các bề mặt công cộng như trạm xăng, cột điện, hoặc những mã QR được gửi qua tin nhắn, email không rõ nguồn gốc. Các đối tượng lừa đảo thường lợi dụng những mã QR này để dẫn dụ người dùng đến các trang web giả mạo.
b) Kiểm Tra Kỹ Lưỡng Mã QR
Nếu bạn có thể, hãy kiểm tra kỹ lưỡng xung quanh mã QR để đảm bảo rằng mã không bị dán đè lên hoặc bị thay đổi. Nếu có dấu hiệu đáng ngờ, đừng quét mã QR đó. Các đối tượng lừa đảo thường thay đổi mã QR thật bằng mã của mình để chiếm đoạt thông tin cá nhân của người dùng.
c) Sử Dụng Ứng Dụng Quét Mã QR An Toàn
Để bảo vệ bản thân khỏi các mối đe dọa khi quét mã QR, bạn nên sử dụng các ứng dụng quét mã QR uy tín, có tính năng bảo mật mạnh mẽ. Một số ứng dụng quét mã QR hiện nay có thể tự động cảnh báo người dùng nếu liên kết dẫn đến trang web độc hại hoặc có nguy cơ chứa phần mềm độc hại.
d) Kiểm Tra URL Sau Khi Quét
Sau khi quét mã QR, hãy kiểm tra kỹ URL được hiển thị trên trình duyệt của bạn. Nếu URL có dấu hiệu bất thường, chẳng hạn như tên miền lạ, không khớp với website mà bạn đang mong muốn truy cập, hãy đóng ngay trình duyệt và không cung cấp bất kỳ thông tin cá nhân nào.
e) Cập Nhật Phần Mềm Bảo Mật
Đảm bảo rằng thiết bị di động của bạn luôn được cập nhật phần mềm bảo mật mới nhất. Phần mềm bảo mật sẽ giúp phát hiện và ngăn chặn phần mềm độc hại, bảo vệ thiết bị của bạn khỏi các cuộc tấn công từ mã QR độc hại.
f) Báo Cáo Khi Trở Thành Nạn Nhân
Nếu bạn nghi ngờ rằng mình đã trở thành nạn nhân của một cuộc tấn công “Quishing”, hãy liên hệ ngay với ngân hàng và các cơ quan chức năng để được hỗ trợ. Việc thông báo sớm sẽ giúp ngăn chặn kẻ gian thực hiện các hành vi gian lận hoặc lừa đảo thêm.
4. Tầm Quan Trọng Của Việc Nâng Cao Nhận Thức
Trong bối cảnh tội phạm mạng ngày càng trở nên tinh vi và phức tạp, việc nâng cao nhận thức của người dùng về các phương thức lừa đảo mới như “Quishing” là vô cùng quan trọng. Các biện pháp phòng ngừa không chỉ giúp bảo vệ thông tin cá nhân của người dùng mà còn ngăn chặn các cuộc tấn công vào các hệ thống tài chính và tổ chức lớn.
Hãy luôn cảnh giác và thực hiện các bước bảo vệ thiết bị của mình khi sử dụng mã QR. Đặc biệt, khi giao dịch trực tuyến hay quét mã QR, người dùng cần duy trì thái độ thận trọng và không cung cấp thông tin cá nhân nếu không hoàn toàn tin tưởng vào nguồn gốc của mã QR đó.
Với sự phát triển của công nghệ số, mã QR mang lại nhiều tiện ích nhưng cũng đi kèm với những rủi ro tiềm ẩn. Các cuộc tấn công “Quishing” đang gia tăng, và chúng ta cần phải cảnh giác và nâng cao nhận thức về nguy cơ này. Bằng cách áp dụng những biện pháp phòng ngừa, người dùng có thể bảo vệ bản thân khỏi những thủ đoạn lừa đảo tinh vi, giữ an toàn cho thông tin cá nhân và tài chính của mình.
