Black Swan (Thiên Nga Đen) là một thuật ngữ dùng để chỉ những sự kiện không thể dự đoán trước, vượt ra ngoài những quy luật thông thường của một tình huống và gây ra những hậu quả nghiêm trọng. Thuật ngữ này đã trở nên phổ biến nhờ vào Nassim Nicholas Taleb, một giáo sư tài chính, nhà văn và nhà giao dịch nổi tiếng tại Phố Wall. Trong cuốn sách xuất bản năm 2007, trước khi xảy ra cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, Taleb đã viết về khái niệm Black Swan, nhấn mạnh rằng vì các sự kiện này hiếm khi xảy ra nhưng lại có tác động thảm khốc, nên chúng ta cần luôn chuẩn bị tinh thần cho khả năng chúng xảy ra và lập kế hoạch ứng phó thích hợp.
Các sự kiện Black Swan điển hình
Bong bóng Dotcom
Thập niên 90 được coi là thời kỳ hoàng kim của công nghệ khi các lập trình viên từ các nước phát triển liên tục ra mắt những công nghệ và công cụ mới. Tiêu biểu nhất là Google, Amazon, và Apple – ba gã khổng lồ đã thay đổi cách chúng ta tìm kiếm thông tin, mua sắm, và sử dụng máy tính. Tuy nhiên, trong thị trường tài chính, những công nghệ mới này lại trở thành con mồi béo bở. Làn sóng các công ty Dotcom lên sàn chứng khoán đã tạo ra niềm tin mãnh liệt vào sự phát triển của công nghệ, dẫn đến việc giá cổ phiếu bị thổi phồng trong khi hoạt động kinh doanh thực tế yếu kém hoặc không có.
Đến đầu năm 2000, khi giá trị thực và giá trị trên sàn chứng khoán càng chênh lệch, hàng loạt công ty Dotcom sụp đổ, gây ra hiệu ứng domino và cuốn trôi hàng tỷ USD của các nhà đầu tư. Sự kiện này đã minh chứng cho sự khốc liệt của một Black Swan trong thị trường tài chính.
Khủng hoảng tài chính năm 2008
Một trong những sự kiện Black Swan nổi tiếng nhất là cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, liên quan đến sự sụp đổ của ngân hàng Lehman Brothers. Gốc rễ của vấn đề bắt nguồn từ thị trường tín dụng dưới chuẩn ở Hoa Kỳ, đặc biệt là các khoản vay mua nhà trả góp được đảm bảo bằng tài sản. Khi giá nhà giảm, thanh khoản của các khoản vay bị giảm theo, dẫn đến hàng loạt hợp đồng vay bị thanh lý và nhiều thực thể tài chính rơi vào tình trạng phá sản.
Lehman Brothers, ngân hàng nắm giữ nhiều khoản nợ nhất, đã phá sản, gây ra hiệu ứng domino do quan hệ con nợ – chủ nợ, khiến cả thị trường tài chính tê liệt. Sự can thiệp của Chủ tịch Fed Tim Geither và Bộ trưởng Tài chính Hank Paulson, cùng với sự giúp đỡ của Larry Fink từ BlackRock, đã cứu nguy cho ngành tài chính Hoa Kỳ.
Đại dịch COVID-19 năm 2020
Đại dịch COVID-19 là một sự kiện Black Swan gần đây, khiến cả thế giới rơi vào một khoảng thời gian đen tối. Thị trường tài chính đã có một xuất phát điểm không mấy sáng sủa từ đầu năm 2020 do hậu quả của khủng hoảng trước đó. Đến tháng 2/2020, khi dịch bệnh bùng phát mạnh ở các nền kinh tế lớn, thị trường tiếp tục chuyển biến xấu đi.
Hậu quả là nhiều ngành nghề không thiết yếu đình trệ, chuỗi cung ứng bị đứt gãy do các lệnh phong tỏa, gây áp lực lớn lên hoạt động sản xuất và thương mại. Thị trường tài chính giảm mạnh đến mức Phố Wall phải dừng giao dịch ba lần, điều rất hiếm khi xảy ra trước đó.
Các Black Swan trong thị trường tiền mã hoá
Tháng 03/2020
Trong bối cảnh đại dịch COVID-19 bùng phát, vào tháng 3/2020, khi cựu Tổng thống Donald Trump vẫn tỏ thái độ lạc quan về khả năng khống chế dịch bệnh, thị trường chứng khoán Châu Á, đặc biệt là Trung Quốc, ghi nhận hàng ngàn ca nhiễm mới mỗi ngày. Các cổ phiếu lớn liên tục lao dốc, kết thúc quý 1 năm 2020, chỉ số Dow Jones giảm 24,81%, S&P 500 giảm 21,09% và Nasdaq giảm hơn 14,5%.
Kết luận
Black Swan là những sự kiện không thể đoán trước nhưng mang lại hậu quả nghiêm trọng, gây chấn động thị trường tài chính và toàn bộ nền kinh tế. Từ bong bóng Dotcom, khủng hoảng tài chính 2008, đến đại dịch COVID-19, mỗi sự kiện đều nhắc nhở chúng ta về sự cần thiết phải luôn chuẩn bị tinh thần và lập kế hoạch ứng phó cho những tình huống bất ngờ. Việc hiểu rõ về Black Swan giúp chúng ta có cái nhìn thấu đáo hơn về những rủi ro tiềm ẩn và cách để giảm thiểu tác động tiêu cực của chúng.
