Di tích biệt động Sài Gòn – Những “lõm chính trị” giữa lòng đô thị
BIỆT ĐỘNG SÀI GÒN trong Chiến tranh Việt Nam
Tìm về các di tích biệt động Sài Gòn không chỉ là một chuyến hành trình trở về với quá khứ, mà còn là dịp để thế hệ hôm nay hiểu và tự hào về lịch sử dân tộc. Đây là cách để sống lại những năm tháng hào hùng, khi giữa lòng thành phố từng tồn tại những căn hầm bí mật, những căn nhà nhỏ là nơi ẩn náu, hội họp, vận chuyển vũ khí của lực lượng biệt động anh dũng.
Nhân dịp kỷ niệm 50 năm thống nhất đất nước, báo VietNamNet đã mở chuyên đề đặc biệt “Ngày 30/4 – kỷ nguyên mới”, nhằm tái hiện lại những ký ức, bài học sâu sắc từ thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Những câu chuyện về sự đại đoàn kết dân tộc, tinh thần chiến tranh nhân dân, sức mạnh ngoại giao – quân sự cùng khả năng huy động sức dân… đều được chia sẻ qua lời kể của các chuyên gia, nhà quân sự và nhân chứng lịch sử.
Trong số các di tích nổi bật, không thể không nhắc đến địa đạo Củ Chi, chiến khu Rừng Sác, căn cứ Vườn Thơm, khu lao động Bàn Cờ, và đặc biệt là các hầm biệt động giữa nội thành Sài Gòn – nơi mà mỗi viên gạch, từng chiếc tủ, từng bức tường đều ẩn chứa những bí mật chưa từng kể hết.
Quán cà phê Đỗ Phủ – Di tích biệt động giữa lòng Quận 1
Khám phá hầm bí mật thời chiến trong tủ quần áo tại một quán cà phê
Một trong những điểm dừng chân thú vị nhất trong hành trình khám phá các di tích biệt động Sài Gòn là quán cà phê Đỗ Phủ – cơm tấm Đại Hàn, tọa lạc tại số 113A Đặng Dung, phường Tân Định, Quận 1, TP.HCM. Ít ai biết rằng, phía sau vẻ ngoài bình dị của quán ăn gia đình này là cả một kho tàng lịch sử gắn liền với chiến sĩ biệt động nổi tiếng – Anh hùng LLVTND Trần Văn Lai (tức Năm Lai).
Quán từng là nơi bán cà phê và cơm tấm của vợ chồng ông Đỗ Miễn và bà Nguyễn Thị Sự từ trước năm 1975. Cái tên “Đỗ Phủ” mang nghĩa “phủ của họ Đỗ”, còn “Đại Hàn” xuất phát từ việc quán từng là địa điểm quen thuộc của lính Hàn Quốc đóng quân gần đó.
Tuy nhiên, phía sau vẻ ngoài ấy là một căn hầm bí mật dưới đáy chiếc tủ quần áo ở tầng hai, sâu khoảng 3 mét – đủ để một người ẩn náu. Mỗi khi có động, các chiến sĩ biệt động có thể ẩn mình trong hầm, khóa trái cửa tủ và thoát ra bằng một lối đi ngầm phía sau căn nhà.
Không chỉ vậy, ở bếp còn có một ô gạch nhỏ để giấu tài liệu, thuốc men và vũ khí. Hệ thống giao liên trong căn nhà này hoạt động cực kỳ hiệu quả và an toàn, góp phần quan trọng trong các cuộc họp, giao nhận thư từ mật thời bấy giờ.
Bảo tàng Biệt động Sài Gòn – Gia Định: Nơi lưu giữ hồn thiêng lịch sử
Khám phá Bảo tàng BIỆT ĐỘNG SÀI GÒN – GIA ĐỊNH
Chỉ cách quán Đỗ Phủ vài con phố là Bảo tàng Biệt động Sài Gòn – Gia Định tại 145 Trần Quang Khải, Quận 1. Căn nhà ba tầng được xây dựng từ năm 1963, vốn là cơ sở kinh doanh thầu khoán của ông Trần Văn Lai, nhưng bên trong là nơi hội họp, chuyển thư từ, giấu tiền vàng phục vụ chiến trường.
Sau năm 1975, căn nhà từng bị chia nhỏ, nhưng gia đình ông Trần Văn Lai đã mua lại để phục dựng thành bảo tàng. Nơi đây hiện trưng bày khoảng 300 hiện vật quý giá, bao gồm vũ khí, xe máy, tài liệu, dụng cụ sinh hoạt và cả những vật dụng đặc biệt như bộ trường kỷ giấu súng, radio quân đội, máy đánh chữ của Nguyễn Văn Thiệu,…
Điểm nhấn cảm xúc nhất tại bảo tàng chính là Bức tường Tưởng niệm với hình ảnh các chiến sĩ biệt động năm xưa – những con người đã hy sinh thầm lặng vì độc lập dân tộc.
Những căn nhà – những pháo đài thầm lặng giữa lòng địch
Ngoài quán Đỗ Phủ và bảo tàng, hệ thống di tích biệt động Sài Gòn còn kéo dài đến nhiều địa chỉ khác, mỗi nơi đều gắn liền với một câu chuyện lịch sử đáng nhớ.
-
Căn nhà số 368 Hai Bà Trưng, Quận 1: Từng là tiệm vàng Phú Xuân, sau là cơ sở giao liên tình báo, có hầm đứng chứa tài liệu và giấu cán bộ từ thời chống Pháp đến chống Mỹ. Nơi đây hiện đang được phục dựng để phục vụ tham quan.
-
Nhà số 287/70 Nguyễn Đình Chiểu, Quận 3: Với diện tích chỉ 35m², căn nhà từng là kho chứa hơn 350kg thuốc nổ, 15 khẩu AK, hơn 3.000 viên đạn và nhiều vũ khí khác. Điều đặc biệt là căn hầm được ngụy trang khéo léo ngay dưới sàn nhà, chỉ cách Dinh Độc Lập hơn 1km mà không bị phát hiện.
-
Garage Citroen (499/20 Cách Mạng Tháng Tám, Quận 10), căn biệt thự tại số 8 Nguyễn Thị Huỳnh, Quận Phú Nhuận, hay địa điểm Gió Lộng ở Cần Giờ cũng đều là những di tích quan trọng, lưu giữ dấu ấn sâu đậm của lực lượng biệt động.
Hành trình nhớ ơn – tri ân những người con ưu tú của dân tộc
Việc bảo tồn và phát triển các di tích biệt động Sài Gòn không chỉ mang ý nghĩa giáo dục lịch sử, mà còn là biểu tượng của lòng biết ơn với những con người đã hy sinh thầm lặng để mang lại độc lập, hòa bình hôm nay. Mỗi căn hầm, mỗi bức tường, mỗi hiện vật được trưng bày chính là minh chứng sống động của một giai đoạn lịch sử bi tráng, thiêng liêng.
Tìm về các di tích biệt động Sài Gòn là hành trình không thể thiếu trong bản đồ du lịch lịch sử của TP.HCM. Đây không chỉ là điểm đến cho du khách, mà còn là nơi để mỗi người dân Việt Nam nhắc nhớ, biết ơn và tiếp nối tinh thần kiên cường, bất khuất của cha ông.
