Vương quốc Guge, một trái tim văn hóa và nghệ thuật đỉnh cao, nằm sâu trong vùng núi của làng Zhabran, thuộc khu tự trị Tây Tạng của Trung Quốc, đã tồn tại từ thế kỷ 10 và biến mất bí ẩn vào thế kỷ 17, để lại cho thế giới những tàn tích có giá trị về văn hóa và nghệ thuật.
Vào thế kỷ 9, vương quốc Tubo đang tan rã sau khi vua Lang Dharma bị ám sát. Lúc này, Jide Nyimagon, cháu nội của Lang Dharma, đã đến Ngari và thành lập vương quốc Guge. Con cháu của Jide Nyimagon và hậu duệ của họ sau này đã thành lập ba chế độ quan trọng: Guge, Ladakh và Burang. Thời kỳ thịnh thế của chế độ này không chỉ bao phủ cả vùng Ngari mà còn mở rộng đến Kashmir và Pakistan ngày nay.
Tuy nhiên, sau hơn 700 năm tồn tại, vương quốc Guge bí ẩn biến mất vào năm 1635, và hơn 100.000 cư dân đột ngột tan biến mà không để lại dấu vết. Có nhiều giả thuyết về sự kiện này, nhưng quan điểm phổ biến nhất là vào năm 1635, chiến tranh bùng nổ và chế độ Ladakh đã chiếm đóng và phá hủy vương quốc Guge. Vị vua cuối cùng của Guge và gia đình hoàng gia đã bị bắt và diệt hết.
Ngày nay, những tàn tích còn lại của cung điện Guge vẫn làm cho du khách kinh ngạc. Cung điện được xây dựng như một lâu đài dọc theo dãy núi và bên trong có những hầm ngầm dẫn đến nhiều hướng khác nhau. Di tích này bao gồm 445 phòng, 879 hang động, 4 đường hầm bí mật và 28 ngôi chùa Phật giáo, chiếm diện tích lên đến 720.000 m2.
Khu vực tàn tích được bao quanh bởi tường thành với pháo đài ở bốn góc. Mặc dù đã bị hủy hoại trong suốt gần 400 năm, nhưng những di tích còn tồn tại vẫn mang giá trị lịch sử và nghệ thuật đáng kể. Có những điểm như Hội trường Mandala, Gongkang, Tu viện Đỏ, Tu viện Trắng, Tu viện Samsara, Zhoimalhakang, cùng với tường đá điêu khắc và tranh tường, đặc biệt là các di vật cổ và xác ướp.
Xung quanh khu vực tàn tích, các nhà khảo cổ đã phát hiện nhiều di vật như dụng cụ sản xuất, quần áo, đồ trang trí, lá chắn và mũi tên. Những di vật này được bảo quản tốt trong không khí lạnh và khô của cao nguyên. Bên trong nhiều hang động, họ đã tìm thấy những thi thể không đầu đã trở thành xác ướp. Đáng chú ý, có cả một xác ướp bé gái được chôn trong tường, hiện nay được trưng bày tại bảo tàng khu tự trị Tây Tạng. Đây là lần đầu tiên các nhà khảo cổ học Trung Quốc bắt gặp một hình thức mai táng như vậy.
Đá khắc, với 4.502 phiến đá bầu dục điêu khắc hình ảnh và chữ Tây Tạng, là một trong những kho báu quý giá của vương quốc Guge. Mặc dù đã hao mòn sau hàng thế kỷ, hầu hết các hình ảnh và chữ viết đã bị mờ hoặc phá hủy, nhưng chúng vẫn giữ được nét nghệ thuật và ý nghĩa lịch sử sâu sắc.
Những bức tranh tường cổ kính trăm năm tuổi hiện lên như những kiệt tác nghệ thuật của Guge. Chúng kể về câu chuyện Phật giáo, huyền thoại, cuộc sống hàng ngày của người dân và nền văn hoá đa dạng của vương quốc này. Vương quốc Guge, với vẻ đẹp và bí ẩn của nó, tiếp tục làm say đắm những ai khám phá những tàn tích của một thời kỳ vinh quang đã qua.
